Στη γειτονική Ιταλία η τεχνολογία των υπόγειων εξορύξεων μαρμάρου και λίθων αριθμεί αρκετές δεκαετίες πλήρως μηχανοποιημένη ενώ δεν είναι υπερβολή ότι σε ορισμένες περιπτώσεις στέκεται εκεί επί αιώνες ικανοποιώντας τον ιστορικό της ρόλο. Τόσο στην περιοχή της Carrara και Massa, στην Τοσκάνη,  όπου λειτουργούν περισσότερα από 400 λατομεία, σε υπαίθριες και υπόγειες εκμεταλλεύσεις όσο και σε διάφορες άλλες περιοχές όπου δραστηριοποιούνται σε εξόρυξη διακοσμητικών λίθων και πέτρας αρχιτεκτονικής.

Υπόγειο ορυχείο μαρμάρου στην Carrara, Τοσκάνη, ΙταλίαΚαρράρα: εκεί που το μάρμαρο σηματοδοτεί τον τόπο…

Γνωστά έργα που έχουν κατασκευαστεί με το συγκεκριμένο μάρμαρο είναι η στήλη του Τραϊανού και το Πάνθεον της Ρώμης. Αλλωστε, το περίφημο μάρμαρο Καρράρα, αποτελούσε την αγαπημένη πρώτη ύλη του γλύπτη και ζωγράφου Μιχαήλ Aγγέλου (Μικελάντζελο Μπουοναρότι), γεγονός που αποτυπώθηκε στα δημοφιλέστερα (πέραν από το Παπικό παρεκκλήσιο της Καπέλα Σιξτίνα στο Βατικανό), έργα του: David (Δαβίδ) στην Φλωρεντία και Pietà (Πιετά) στην είσοδο του Αγίου Πέτρου, αμφότερα αριστουργήματα της Αναγεννησιακής γλυπτικής.

Ενδεικτικά διάλεξα να σας παρουσιάσω δύο από τις πιο εντυπωσιακές υπόγειες εκμεταλλεύσεις πέτρας, μία που βρίσκεται στις όχθες της λίμνης Iseo, μια περιοχή κατεξοχήν τουριστική και μία αρκετά ανατολικότερα στην ιστορική πόλη της Vicenza.

Λίμνη iseo Ιταλία, μακρινή άποψη του βράχου εισόδου της υπόγειας εξόρυξηςΕίσοδος υπόγειου ορυχείου πέτρας στην περιοχή της πόλης Vincenza, ΙταλίαΟι περισσότεροι που ταξιδεύουν στις νότιες Άλπεις ξέρουν τη λίμνη Κόμο (como), το Λουγκάνο (lugano), ενδεχομένως και τη λίμνη Ματζόρε (maggiore). Ελάχιστοι όμως έχουν ανακαλύψει την γραφικότατη, σχεδόν μυστηριακή λίμνη Iseo. Είναι μικρότερη από τις διάσημες αδερφές της, αλλά εξίσου ενδιαφέρουσα. Απέχει μόλις μισή ώρα από το Μπέργκαμο και μιάμιση ώρα από το Μιλάνο, ενώ η διαδρομή γύρω από τη λίμνη είναι εντυπωσιακή καθώς ο δρόμος είναι κυριολεκτικά σκαλισμένος μέσα στο βράχο και τριγύρω τα βουνά τυλιγμένα στην ομίχλη. Κι ακόμη στις όχθες της, το Lovere, με τα καλντερίμια του και στη μέση, το νησί της, τo Monte Isola, το μεγαλύτερο λιμναίο νησί της Ευρώπης!

Και αίφνης, ανάμεσα στις τουριστικές ομορφιές, στις Βορειοδυτικές όχθες, σαν από το πουθενά, αναδύεται το υπόγειο ορυχείο πέτρας… Δύο τρύπες στο βράχο δηλαδή που εδώ και πολλές δεκαετίες δένουν με το περιβάλλον και το οποίο ποτέ δεν αμφισβήτησε την παρουσία τους! Σαν ένα παρόχθιο αξιοθέατο, σαν δύο μυστηριώδεις «μπούκες» στον πανύψηλο βράχο… τι να κρύβουν άραγε;

Κρύβουν το υπόγειο ορυχείο της Marini Marmi όπου οι εργασίες ξεκίνησαν επιφανειακά τη δεκαετία του ’30, ενώ σήμερα συνεχίζονται μόνο υπόγεια. Η εφαρμοζόμενη μέθοδος των υπόγειων έργων είναι ο συνδυασμός θαλάμων και στύλων με χρήση ειδικού αλυσοπρίονου και αδαμαντοφόρου συρματοκοπής. Και η διακοσμητική πέτρα (ceppo di gré) που παράγεται ταξιδεύει στα πέρατα του κόσμου εξυπηρετώντας από έργα αρχιτεκτονικής μέχρι απλά πεζοδρόμια.. [www.marinimarmi.com, 1897].

Το υπόγειο ορυχείο της Marini Marmi, στις Βορειοδυτικές όχθες της Iταλικής λίμνης IseoΛίγο πιο πέρα από την λίμνη Iseo, στα ανατολικά, κοντά στην πόλη  Βιτσέντσα (Vicenza), στο Βένετο της βορειοανατολικής Ιταλίας,  συναντάμε μια επίσης εντυπωσιακή υπόγεια εκμετάλλευση πέτρας. Στην περιοχή Nanto, η οικογένεια Grassi εξορύσσει και εκμεταλλεύεται την Grassi Pietre από το 1850. Μια πέτρα που ήταν ήδη διάσημη από την εποχή της πρώιμης αναγέννησης, όταν ο Ντονατέλλο (Donatello) την χρησιμοποίησε στον καθεδρικό ναό του Αγίου Αντωνίου στην Πάντοβα και ο Αντρέα Παλλάντιο στις περίφημες «βίλλες» του στο Βένετο, ένα παγκοσμίως αναγνωρισμένο σύμβολο της ιταλικής αρχιτεκτονικής. Η εταιρεία εξακολουθεί να βασίζεται στην ιστορική έδρα της στο Nanto και να αντιμετωπίζει τις νέες παγκόσμιες προκλήσεις για αρχιτεκτονικά ή γλυπτικά έργα εφαρμόζοντας την υπόγεια εκμετάλλευση, που δεν είναι υπερβολή να πούμε ότι βρίσκεται σχεδόν δίπλα στα σπίτια του χωριού.. (Nanto Grassi Pietre, http://www.grassipietre.it/en/).

Αλυσοπρίονο υπόγειων εργασιών εξόρυξηςΗ υπόγεια εξόρυξη/εκμετάλλευση εφαρμόζεται για την αύξηση της αποληψιμότητας του κοιτάσματος αλλά και για κατ’εξοχήν περιβαλλοντικούς λόγους. Στην Ελλάδα, η υπόγεια εξόρυξη πέραν από τα μεταλλεία, έχει δειλά αρχίσει να εφαρμόζεται και στα λατομικά ορυκτά (μάρμαρα) συνδυαστικά με την επιφανειακή εκμετάλλευση, με τρεις υφιστάμενες εφαρμογές (μία στο ∆ιονυσοβούνι Αττικής και δύο νεώτερες στο Βώλακα Δράμας) ενώ δεν υπάρχει ακόμη καμία εφαρμογή για την υπόγεια εξόρυξη διακοσμητικών ή δομικών λίθων.

Υπόγεια εκμετάλλευση ελληνικού μαρμάρου στο Βώλακα

Σήμερα, υπάρχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον εφαρµογής της µεθόδου και σε άλλα λατομεία μαρμάρων, όπου και όταν το επιτρέπουν οι τεχνικές προδιαγραφές είτε επιβάλλεται λόγω περιβαλλοντικών ζητημάτων που σχετίζονται με την ελαχιστοποίηση του περιβαλλοντικού αποτυπώματος, πχ. στη νήσο Θάσο ή και αλλού. Τα πλεονεκτήματα της υπόγειας εξόρυξης είναι σημαντικά:

• Εκλεκτική εξόρυξη σε περιορισμένο χώρο επέμβασης (προσβολή και αποκομιδή μόνο του ωφέλιμου τμήματος) χωρίς επέμβαση στο ανάγλυφο της επιφάνειας, με απόλυτα αδιατάρακτη μέθοδο, χωρίς χρήση εκρηκτικών υλών και ανατινάξεων, δονήσεων, θορύβου κλπ. στο ευρύτερο περιβάλλον.• Εξόρυξη με ελάχιστες αποθέσεις στείρων αλλά και χωρίς την συσσώρευση βαρέων μηχανημάτων και οχημάτων, όπως εκσκαφείς, φορτωτές, αεροσυμπιεστές, διατρητικά κλπ.

• Εξόρυξη με την χρήση μηχανημάτων σύγχρονης τεχνολογίας με αποτέλεσμα να έχουμε ήπια επέμβαση και βελτιωμένες συνθήκες εργασίας.

• Αν εφαρμοστεί σωστά με βάση όλα τα ανωτέρω, επιτυγχάνεται τελικά εξόρυξη με καλύτερα ποιοτικά αποτελέσματα αλλά και σχετικά χαμηλό κόστος παραγωγής.

Και κάτι τελευταίο. Το ελληνικό μάρμαρο, σαν υλικό, στις πλείστες των περιπτώσεων, δεν έχει καμία σχέση με τις ιταλικές «πέτρες» που προαναφέρθηκαν, χωρίς να παραγνωρίζεται η αισθητική αλλά και η διαχρονική τους αξία. Η αλήθεια είναι ότι το ελληνικό μάρμαρο είναι σκάλες ανώτερο από άποψη φυσικο-μηχανικών και τεχνικών ιδιοτήτων, συγκρινόμενο τόσο με τους διακοσμητικούς λίθους όσο και με το μάρμαρο της Καρράρας. Εκτός ίσως από το brand name που θέλει ακόμη πολύ δουλειά…

Δεν μπορώ να πω με σιγουριά, αν «ο υπόγειος χώρος αποτελεί το μοντέρνο κοίτασμα», διότι δεν θέλω να απεμπολήσω το ενδιαφέρον μου για το ίδιο το κοίτασμα. Εκείνο πάντως που θεωρείται απολύτως βέβαιο είναι ότι στην εποχή μας, η υπόγεια εξόρυξη είναι πλέον τόσο επίκαιρη όσο ποτέ στο παρελθόν!