Εικ. 9 Σχεδιασμός επέκτασης λατομείου Νέστου με υπόγεια εξόρυξη (ΙΚΤΙΝΟΣ ΕΛΛΑΣ Α.Ε.)

Σήμερα, υπάρχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον επέκτασης υλοποίησης της υπόγειας µεθόδου και σε άλλα λατομεία μαρμάρων, σε περιπτώσεις όπου το επιτρέπουν τα τεχνικά δεδομένα είτε επιβάλλεται λόγω περιβαλλοντικών ζητημάτων που σχετίζονται με την ελαχιστοποίηση του περιβαλλοντικού αποτυπώματος. Ενδεικτικά, στη νήσο Θάσο , θέση Τρεις Γκρεμοί (Κυριακίδης) όπου υφίστανται ζητήματα συνύπαρξης με την μεγάλη τουριστική ανάπτυξη του νησιού καθώς και στην θέση «Αετοφωλιές» Ξηροποτάμου Δράμας (Παυλίδης) όπου υφίσταται πολύ έντονο ανάγλυφο, με κλίσεις που πλησιάζουν το 100% και η υπόγεια προσπέλαση του κοιτάσματος φαίνεται να αποτελεί τη μόνη ορθολογική λύση αξιοποίησης του κοιτάσματος.

Επίσης στην περιοχή του Κεχρόκαμπου Καβάλας όπου εξορύσσεται το ιδιαίτερα εμπορικό μάρμαρο τύπου Νέστου. Αυτή η περίπτωση παρουσιάζει ενδιαφέρον διότι εκτός από την επικείμενη εξόφληση των αποθεμάτων επιφανειακής εκμετάλλευσης, η περιοχή έχει ενταχθεί σε θεσμική ζώνη περιβαλλοντικής προστασίας, οπότε δεν επιτρέπεται πλέον η δημιουργία νέων υπαίθριων λατομείων. Συνεπώς η μόνη διέξοδος για την συνέχιση της εκμετάλλευσης και την ταυτόχρονη προστασία της τοπικής βιοποικιλότητας είναι η επέκταση της εξόρυξης υπογείως, ακολουθώντας τη στρώση του κοιτάσματος, με προϋπόθεση τη σύμφωνη γνώμη των αρμοδίων αρχών (βλ. και Εικ 9). Μάλιστα η ενδιαφερόμενη εταιρεία (ΙΚΤΙΝΟΣ ΕΛΛΑΣ Α.Ε.) εκπόνησε με δική της πρωτοβουλία μελέτη Ειδικής Οικολογικής Αξιολόγησης (ΕΟΑ) για την καταγραφή των ειδών πανίδας (πτηνά και θηλαστικά), ώστε να διερευνηθεί η εκτίμηση των επιπτώσεων στην βιοποικιλότητα και ειδικότερα στην ακεραιότητα της Ζώνης Ειδικής Προστασίας (ΖΕΠ) από την τυχόν επέκταση και λειτουργία του υπόγειου λατομείου.

Όλα τα παραπάνω παραδείγματα επιβεβαιώνουν το έντονο επενδυτικό ενδιαφέρον για τον τομέα και ειδικότερα την υπόγεια εξόρυξη. Η παγκόσμια συγκυρία είναι θετική κι αυτό αποδεικνύουν τα εξαιρετικά «νούμερα» που καταγράφονται τα τελευταία χρόνια, σύμφωνα με τα οποία το Ελληνικό Μάρμαρο εξάγεται σε 120 χώρες, καλύπτοντας έτσι εμπορικά το μεγαλύτερο μέρος του πλανήτη. Μάλιστα ο τομέας αυξάνει κάθε χρόνο τα παραγωγικά του δεδομένα αλλά κυρίως τις εξαγωγές (τόσο σε αξία όσο και σε ποσότητα) πάνω από 10% ετησίως. Ενδεικτικά, την τελευταία διετία, σύμφωνα με τα στατιστικά στοιχεία του ITC (International Trade Center), της ΕΛΣΤΑΤ και του ΥΠΕΝ (Γεν. Δ/νση Ορυκτών Πρώτων Υλών), οι εξαγωγές έχουν πλησιάζει το μισό δις. ετησίως, δίνοντας στην Ελλάδα την 4η θέση παγκοσμίως μεταξύ των μαρμαροπαραγωγών χωρών.

Brand Name “Ελληνικό Μάρμαρο”: 5η χιλιετία αδιάλειπτης παρουσίας!

Τρίτη στον κόσμο η Ελλάδα στις εξαγωγές (ακατέργαστου) μαρμάρου!

Είναι γνωστό ότι οι υπαίθριες εκμεταλλεύσεις γενικά παρέχουν υψηλότερο συντελεστή απόληψης του κοιτάσματος και εξασφαλίζουν χαμηλότερο κόστος εξόρυξης. Επίσης δίνουν τη δυνατότητα ευελιξίας στην παραγωγή, επιτρέποντας για παράδειγμα την παραγωγή όγκων μεγάλων διαστάσεων κατάλληλων για ειδικές χρήσεις. Η υπόγεια εκμετάλλευση με τη σειρά της προσφέρει ειδικά πλεονεκτήματα που προαναφέρθηκαν και υπό προϋποθέσεις μπορεί να οδηγήσει τελικά σε εκλεκτική εξόρυξη με καλύτερα ποιοτικά αποτελέσματα αλλά και σχετικά χαμηλό κόστος παραγωγής.

Μολαταύτα, η υπόγεια εκμετάλλευση δεν αντικαθιστά σε κάθε περίπτωση την επιφανειακή εκμετάλλευση, ούτε αποτελεί πανάκεια και δεν είναι αποψιλωμένη από κινδύνους που θα πρέπει να εξεταστούν με μεγάλη σχολαστικότητα κατά τον σχεδιασμό ώστε να αποφευχθούν εν συνεχεία δυσάρεστες και μη αναστρέψιμες εξελίξεις.

Πράγματι, τόσο ο σχεδιασμός της εκμετάλλευσης όσο και τα θέματα ασφαλείας θα πρέπει να ληφθούν υπόψιν στην προβλεπόμενη από τις κείμενες διατάξεις Ειδική Γεωτεχνική Μελέτη. Ο σχεδιασμός θα πρέπει να συνεκτιμά την τεκτονική του χώρου, τις ασυνέχειες που διασχίζουν το πέτρωμα, τις παραμέτρους του άρρηκτου πετρώματος σε συνδυασμό με την παρακολούθηση (monitoring) των τάσεων ή/και των παραμορφώσεων των στύλων, αλλά και της έγκαιρης επί τόπου αναγνώρισης σχηματισμού επισφαλών «σφηνών» στην οροφή των υπογείων θαλάμων.

Με την έναρξη της εκμετάλλευσης τοποθετούνται κελιά φορτίου σε επιλεγμένους στύλους για την παρακολούθηση των μεταβολών των τάσεων με την πορεία της εκμετάλλευσης, επιμηκυνσιόμετρα πολλαπλών σημείων σε επιλεγμένα σημεία της οροφής, για την παρακολούθηση των παραμορφώσεων και ρωγμόμετρα σε ρήγματα. (Εικ.10).

Εικ. 10. Εφαρμογή μέτρων ασφάλειας στην υπόγεια εξόρυξη, «ΠΑΥΛΙΔΗΣ Α.Ε. ΜΑΡΜΑΡΑ-ΓΡΑΝΙΤΕΣ» Α. Μέτρηση ανοίγματος ασυνεχειών με ρωγμόμετρο. Εχουν τοποθετηθεί τόσο μηχανικά όσο και ψηφιακά ρωγμόμετρα. Β. Μέτρηση της τάσης που αναλαμβάνει το προεντεταμένο αγκύριο. Τοποθετείται ανάμεσα στην πλάκα έδρασης και το πέτρωμα. Γ και Δ. Κοχλίωση οροφής και τοποθέτηση πλέγματος ασφαλείας

Πάντως, ανεξάρτητα της μεθόδου εξόρυξης που θα χρησιμοποιηθεί, κάτι που είναι κατεξοχήν τεχνικό ζήτημα με οικονομικές και λοιπές προεκτάσεις, το ελληνικό μάρμαρο θα πρέπει σε κάθε περίπτωση να ενταχθεί και μάλιστα ποικιλοτρόπως στις αναπτυξιακές πολιτικές του τόπου μας. Με μέτρα τόσο οικονομικού (πχ. ένταξη εξοπλισμού στον αναπτυξιακό νόμο) όσο και θεσμικού (πχ. επιμέρους ζητήματα που αφορούν περιβαλλοντική και γενικότερη αδειοδότηση) χαρακτήρα.

Αλλωστε, πρόκειται για ένα τόσο «ισχυρό» προϊόν» με ιστορική σημειολογία και ιδεολογική διάσταση αλλά και με τόσα συγκριτικά πλεονεκτήματα (ποιοτικά όσο και αισθητικά) που το κάνουν να ξεχωρίζει από την αρχαιότητα έως σήμερα. Οι Ελληνες αξιοποιώντας τα χαρακτηριστικά αυτά και το εμπορικό δαιμόνιο που τους διακατείχε και εφαρμόζοντας πρωτοποριακές μεθόδους εξόρυξης και επεξεργασίας, απογείωσαν διαχρονικά το ελληνικό μάρμαρο παράγοντας σημαντικά έργα και διαμορφώνοντας ένα άτυπο brand name. Τα έργα αυτά, είτε βρίσκονται στην Ελλάδα είτε στο εξωτερικό, είτε είναι μνημειώδη έργα τέχνης είτε πιο ταπεινά έργα που όμως κοσμούν τουριστικούς ή άλλους προορισμούς, εντούτοις στέκονται εκεί, εδώ και 5 χιλιετίες αδιάλειπτης παρουσίας, αναλλοίωτα στο χρόνο και μας διαφημίζουν! Από τον Αρπιστή και τον Αυλητή, τα μαρμάρινα κυκλαδικά ειδώλια της Κέρου (3000 πΧ και παλαιότερα) μέχρι τη σημερινή εποχή.

Η σημειολογία του τομέα εξόρυξης μαρμάρου μέσα στην κρίση!

Εικ.11. To ισχυρό και διαχρονικό πλην άτυπο BRAND NAME “ELLINIKO MARMARO» έχει αφήσει τα αποτυπώματά του σε μνημειώδη έργα της παγκόσμιας καλλιτεχνίας.

Ας μην λησμονούμε ότι η υπόγεια εκμετάλλευση του μαρμάρου δεν ξεκίνησε στην Ιταλική Καράρα, ούτε υποδείχτηκε από τον Μιχαήλ Αγγελο ούτε φυσικά από τον Ροντέν, για να αναφέρω δύο από τους μεγαλύτερους καλλιτέχνες όλων των εποχών, που συνήθιζαν να πηγαίνουν οι ίδιοι στα λατομεία ώστε να επιλέγουν μαρμάρινους όγκους αλλά και να υποδεικνύουν τρόπους εξόρυξης. Αλλά ξεκίνησε από το Μαράθι της Πάρου όπου εξορυσσόταν κατά την αρχαιότητα (7ο αι. πΧ και μετά), ο μοναδικός «λυχνίτης» λίθος, η γνωστή Παρία Λίθος, ένα από τα διασημότερα μάρμαρα του κόσμου. Το αποτύπωμά του είναι στα πέρατα του κόσμου, στον Ερμή του Πραξιτέλη, στη Νίκη του Παιωνίου και της Σαμοθράκης, στην Αφροδίτη της Μήλου, στον Αύγουστο της Prima Porta, στον ναό του Διός στη Ολυμπία, του Απόλλωνα στους Δελφούς και στη Δήλο, στο Μαυσωλείο της Αλικαρνασσού κλπ. Μολαταύτα, το εξορυκτικό αποτύπωμα του παριανού μαρμάρου είναι μόνο σε μία θέση/περιοχή, στο Μαράθι, εκεί στα «Λατομεία/Σπήλαια των Νυμφών και του Πανός» όπου συντελέστηκε η υπόγεια εξόρυξη με την μέθοδο θαλάμων και στύλων, με σκοπό την απόληψη του βυθιζόμενου κοιτάσματος, κάτι που παρουσιάζει αρκετές ομοιότητες με τις σύγχρονες μεθόδους εξόρυξης μαρμάρου.

Ανάδειξη των αρχαίων λατομείων της Πάρου

Για την πληρότητα της παράθεσης, αρχαία υπόγεια εκμετάλλευση μαρμάρου, εκτός από την Πάρο, διενεργήθη και στην περιοχή Kusini Tepe πλησίον της αρχαίας Εφέσου στη Μικρά Ασία, πάλι από Ελληνες και πάλι με τον ίδιο σκοπό, δηλ. την εξόρυξη άριστης ποιότητας λευκών κυρίως λεπτο-κρυσταλλικών μαρμάρων, κατάλληλων για την κατασκευή γλυπτών έργων.

Συμπερασματικά, στο χέρι μας είναι να συνεχίσουμε την λαμπρή ιστορική πορεία του ελληνικού μαρμάρου. Με μέθοδο όμως και με μέτρο. Που επιτρέπουν στην τεχνολογία να προχωράει με ασφάλεια και με προστασία της ανθρώπινης ζωής. Με λογισμό και με όνειρο. Που επιτρέπουν να προχωράμε μπροστά αλλά λελογισμένα, προστατεύοντας το περιβάλλον αλλά και τη βιωσιμότητα του γεωλογικού πόρου που μας χαρίστηκε τόσο απλόχερα. Διότι πλέον δεν συγχωρούνται τα ατυχήματα κάθε είδους και οι λαθεμένες υπερβάσεις εκείνες που οδηγούν σε αυτά. Τέτοιες οδυνηρές υπερβάσεις θα οδηγήσουν σε δυσφήμιση και θα βλάψουν επίσης διαχρονικά το ελληνικό μάρμαρο.